From May 20 to June 9, 2017, we have completed the next stage of the ‘SANTI Odnalezc Orla’ expedition which aim is to search and locate the ORP ‘Orzel‘, polish submarine sank at the bottom of the North Sea. As part of the expedition we continued the systematic bathymetric measurements started in 2015 in the immediate vicinity of the British aircraft carrier’s attack to submarine on June 3, 1940. The attack took place about 120 nautical miles off the coast of Great Britain at a latitude corresponding to the approximate location of Edinburgh. (more…)
At the beginning of the nineties, the North Sea still hid not only the mystery of the Polish submarine “Eagle”, but also two submarines of the Royal Netherlands Navy, which, in the face of the German invasion of May 12, 1940, as well as earlier “Eagle” and “Wolf” They were evacuated to Great Britain. These were: 60.4 meters long HNMS O-13, with a displacement of 610 tons, and measuring nearly 78 meters in length “HNMS O-22” with a displacement of 990 tons.
The service of the two ships alongside the British Royal Navy was completed in as mysterious circumstances as the Polish ship ORP “Eagle”. The “O-13”, which received the British Tactical N-13, entered its second and most recent patrol under the British operational commandment on June 3, 1940. The day of his sinking falls on June 20.
“O-22” – British tactical mark P-22 – was put into active service a little later, July 30, 1940. The ship required retrofitting and armaments. Despite launching in January 1940, the Royal Netherlands Navy entered only two days before the evacuation of the Dutch forces and was therefore unable to complete all equipment and weaponry. His last patrol “O-22” began on November 5, 1940, heading for the coast of Norway. After that day, no reports were received from the ship, and further fate and sinking circumstances were unknown.
Both the Polish and Dutch Navy, aiming to clarify the fate of their ships and find the resting place of their heroic crews, have for years been taking steps to determine the circumstances of their sinking and identifying wrecks. The purpose of this was to serve both the official activities of the Ministry of National Defense and the former submarines, especially those associated with the Submarine Brotherhood, numerous contacts on the Dutch, Norwegian and British sides.
In 1993, the hearts of the underwater brothers were killed harder. Both to Poland and to the Netherlands were informed that a Norwegian Petroleum Direktorate (Norwegian Petroleum Direktorate) exploded west of Egersund at a depth of 180 m on a wreck of a submarine. After studying the technical details of the recorded film depicting the wreck, the director of the Naval Museum in Horten kmdr. Capt. Steinar Sandvold and kmdr. Capt. Hakon Smebol ruled that it could only be Polish ORP “Eagle” or derived from the same shipyard K.M. De Schelde in Vlissingen Dutch submarine “O-22”.
However, the final identification required additions to the ship’s documentation, assembly and analysis of their photographs from the war period and obtaining technical plans and descriptions. Further assistance from British museums and archives, the Polish Institute and the. Sikorski in London, the Dutch shipyards and the Marinemuseum in Den Helder as well as professionals and private enthusiasts. The necessary documentation was gathered and, without introducing public opinion into action, further work was started. The Norwegian side, on the basis of the documents obtained, was certain that she was from the shipyard of Vlissingen. At that time, however, it was not possible to decide unequivocally on his identity.
The next step was to provide representatives of the Polish Navy and Naval Museum with the Norwegian documentation and video tapes of the wreckage. Admiral Romuald Waga, then Admiral Romuald Waga, was involved in the case and the Director of the Naval Museum in Gdynia. Dr. Zbigniew Wojciechowski, who was to lead further work on the Polish side.
Despite the confidentiality of the activities of the navy concerned, at the beginning of 1994, the public heard of the discovery of a wreck which could be the famous Polish submarine ORP “Orzeł”. In March 1994 In the Naval Command in Gdynia under the guidance of the nautical. Jędrzeja Czajkowski held an expert meeting attended by journalists. Recreated the wrecked movie recordings, and the conductor, while analyzing the technical details of the ship, unfortunately broke off the hope that it is a Polish submarine.
The recording, with the permission of Oljedirekoratet, was made available in the following months. At the beginning of March, also the command of the Dutch Submarine Service informed the Oljendirektoratet that in the opinion of Dutch specialists the ship was found “O-22”. Norwegian studies continued. Knut Siversten from Trondheim, Oistein Berge from Stavanger and dr. Wojciech Kauczyński from the Norwegian Marine Technology Research Institute in Trondheim, who during his service in the Polish Navy contacted the ORP “Sęp” twin ship.
Wojciech Kauczyński prepared in the beginning of April the final report objectively indicating that the ship actually found was the Dutch “O-22”. By letter of April 7, 1994 Bjørn Bratbak of Stavanger informed the navies of the two countries concerned about the arrangements they made and provided the report to them. It is worth mentioning that the Polish side also received in the sent letter the words of the expectation of its rapid entry into NATO.
April 19, 1994r. The Dutch media reported that a Dutch submarine, “O-22”, was discovered near Norway in November 1940 under the command of Lieutenant J.W. Ort lost with the 45-man crew, which included three British Royal Navy members in addition to the Dutch. Families of O-22 crew members received separate written notifications of their findings as to the fate of their loved ones. The wreck was declared a war grave, and in the second half of the year, the Dutch Navy and the Netherlands Submarine Service planned to make a solemn assembly of the wreath at the site of the sinking.
The fate of only two missing submarines in the 1940s: ORP “Orzeł” and “O-13” remained so unexplored. Due to the tightening of contacts between the PMW and the Dutch and British navy, and by establishing new contacts between the underwater navy and navy enthusiasts, more documents and information could be found to make it easier to locate both ships. Western archives were opened in the open, and technological advances and intensive research into the North Sea bottom gave rise to the hope of even accidental encounters with one of the ships sought. Unfortunately this did not happen.
The growing interest of the societies of both countries for the fate of their ships and seamen, and the increasing pressure for official search, led the Dutch side to centralize its operations, which led to the launch of larger-scale “O-13” search missions in subsequent years.
Over the years, between the active efforts to find ships on the Polish and Dutch side, a specific bond and understanding resulted from the similar fate of ships and the same aspirations of both sides. In addition, the proximity of patrols of both ships during their recent North Sea cruises has also been partially offset by actions taken by either side to serve each of them. Numerous official as well as private contacts were established between the interested parties, providing mutual assistance in obtaining information and documents. It should be noted that not only active Naval officers, but also retired officers, members of the Submarine Brotherhood, as well as museum and private enthusiasts, contributed not only to this.
The next step was taken by the Netherlands Navy on 27 April 2005 in the Netherlands at the Royal Netherlands Naval Command, to hold an international conference on options for action to find wrecks “O-13” and “Eagle”. In addition to the representatives of the Dutch Navy, military attaches were accredited in the Netherlands, Great Britain, Poland and Germany. The result of the meeting was the decision to send a probable sinking of both ships of the Dutch research vessel “Snellius”. In addition, the British side has declared the inclusion in the search operation of its unit – HMS “Echo”. On the other hand, the Polish side announced the possibility of taking part in the search for “Eagle” and “O-13” by one of the Polish Navy ships in 2006.
According to the findings made on July 24, 2005, the Dutch research vessel “Snellius” was launched into the sea with the intention of starting a search of a designated area near the point of 57˚N, 3˚30’E. Unfortunately, after a part of the planned exploration work, the ship failed, was forced to stop the cruise and go to Norway to make the necessary repairs. The British research vessel HMS Echo was to replace the Dutch research unit, although the findings of the search were unknown. It is known, however, that the search for the same year was continued by the Dutch ship Lumen, albeit without success.
On 8 October 2012, the Dutch Navy continued the search for ORP “Orzeł” wrecks and “O-13” HNMS wrecks, this time on board the Dutch MV ship “Tridens”. Unfortunately, on October 13, the search had to be stopped due to unfavorable meteorological conditions.
According to the decisions taken in 2005 concerning the joint search of wrecks: the Polish ship “Orzeł” and the Dutch ship “O-13”, the Polish Navy sent in 2006 a research vessel ORP “Heweliusz”. The ship between March 14th and April 12th, 2006, went on a cruise planned for the Oceanology International 2006 conference and oceanographic exhibition in London. It was also planned to carry out an ORP “Orzeł” and “O-13” wreck. From the ship’s deck measurements were made at a 57 ° N coordinate position; 3 ° 40 ‘E, where during the Second World War German mines were located: 16A and 16B. The search did not end with finding the “Eagle” wreck.
More at:Eksploracja.org.pl
Between 7th and 15th of August 2010, the ORP “Heweliusz” hydrographic vessel, once again conducted research on the seabed to locate the wreck of the ORP “Orzeł” submarine. The search was part of a half-month-long cruise with a group of cadets undertaking navigation practice. During the search, the ship was towed by a sonar towed for eight days to the North Sea. Overall, an area of 270 square kilometers has been checked, unfortunately, not finding the wreck of the legendary “Eagle”.
More at: Portal Morski
On June 3, 2013, the Polish Navy Navy’s ORP “Lech” salvage ship departed from the Port of Gdynia with the mission of investigating the wreck of a submarine located in the North Sea by Polish hydrographers. There was a high probability that the wreck resting on the bottom of the North Sea could be a Polish submarine ORP “Eagle”. They indicated the initial sonar images of the craft, in particular its dimensions corresponding to the size of the legendary Polish ship, as well as the apparent technical details.
After locating the exact location of the wreck, it was thoroughly investigated by modern sonar and underwater robot. Submersed into the water to carry out a detailed survey of the wreckage. Collected as a result of the described work, the materials were subjected to numerous analyzes and comparisons. They showed that the submarine wreck, however, was not a sought after Polish ORP “Eagle”, and a wreck of a British submarine sunk in the last weeks of the First World War – HMS “J6”. The cruise with ORP “Lech” ended on June 10, 2014.
W dniach od 30 maja do 5 czerwca 2014 roku zrealizowana została ekspedycja badawcza SANTI ODNALEŹĆ ORŁA mająca na celu odnalezienie na dnie Morza Północnego wraku, zaginionego bez wieści w czerwcu 1940 roku, polskiego okrętu podwodnego ORP „Orzeł”. W ekspedycji, nie licząc załogi użytego na jej potrzeby statku, udział wzięła grupa kilkunastu osób, w skład której wchodzili hydrografowie, nurkowie, historycy i konsultanci w zakresach związanych z poszukiwanym okrętem oraz członkowie ekipy filmowej i fotograficznej.
Prace poszukiwawcze zasadniczo skoncentrowane zostały w rejonie położonym na zachód od brytyjskiego sektora patrolowania w okresie II Wojny Światowej oznaczonego symbolem A1, wskazanym w raportach brytyjskiego RAF, jako miejsce zrzucenia w godzinach porannych 3 czerwca 1940 roku przez samolot Lockheed Hudson bomb głębinowych na nieustalony z nazwy i tożsamości okręt podwodny , co do którego nie można wykluczyć, iż mógł być to ORP „Orzeł”.
Wyznaczenie miejsca prowadzenia badań, poprzedzone zostało wieloletnimi kwerendami archiwów brytyjskich i niemieckich w poszukiwaniu dokumentów i informacji pozwalających na weryfikację hipotezy, czy okrętem stanowiącym cel opisanego ataku lotniczego mógł być polski ORP „Orzeł”. Analizom poddane zostały nadto tak istotne dla określenia obszaru poszukiwań okoliczności jak możliwy błąd nawigacyjny, wynikający zarówno z panujących wówczas warunków pogodowych, przebiegu lotu patrolowego oraz niedoskonałości wyposażenia nawigacyjnego samolotu który przeprowadził atak. Nadto przeanalizowano wszelkie dostępne dane dotyczące wraków zalegających we wskazanym rejonie, jak i gromadzone w ramach przygotowań do ekspedycji od dłuższego już czasu, informacje o „przeszkodach” powodujących zaczepy sieci trałowych, mogących być wynikiem zalegania na dnie morza nie naniesionych na mapy wraków.
W czasie ekspedycji dokonano także zbadania niezidentyfikowanych, tudzież zidentyfikowanych w sposób wątpliwy, wraków znajdujących się na trasie dojścia i zejścia z obszaru poszukiwań, których znane parametry wskazywały na możliwość, iż stanowią one pozostałości okrętu podwodnego. Celem tych prac było nie tylko sprawdzenie prawidłowości funkcjonowania urządzeń jakimi dysponowaliśmy, ale także dogranie „w działaniu” ekipy obsługującej używany w celu poszukiwań sprzęt, a nadto wykluczenie kolejnych pozycji na dnie Morza Północnego jako miejsca spoczynku ORP „Orzeł”.
W czasie ekspedycji dysponowaliśmy m.in. znakomitym sonarem bocznym holowanym EdgeTech 4200 wraz z systemem gromadzenia i przetwarzania danych sonarowych Coda GeoSurvey DA 100, współpracujące z systemem pozycjonowania satelitarnego. W pełni przygotowani byliśmy także do wykonania przez nurków zejść pod wodę do głębokości rzędu 70-90 metrów na jakich znajduje się dno morskie w rejonie poszukiwań, a także wykonania w sposób profesjonalny dokumentacji filmowej i fotograficznej odnalezionych obiektów.
Wyznaczony obszar przez kilka dni, w sposób szczegółowo zaplanowany już przez obecnych na pokładzie hydrografów, przeszukiwany był z użyciem przede wszystkim wielowiązkowego dwuzakresowego sonaru. Skoncentrowano się przy tym na obszarach niosących największe prawdopodobieństwo zalegania wraku okrętu stanowiącego przedmiot opisanego ataku lotniczego, prowadząc metodyczne przeszukiwanie dna morskiego sąsiadującymi ze sobą pasami o szerokości do około 300 metrów.
W drugim etapie prac sprawdzono najlepiej rokujące, zważywszy na ich parametry, wraki zalegające w wyznaczonym do zbadania obszarze. W ciągu kilkudniowych prac badawczych, walcząc ze zmienną, acz w zasadzie przez większość wyprawy łaskawą dla ekipy pogodą, pokonując pojawiające się problemy techniczne, a zwłaszcza narastające z każdą dobą nieprzerwanej pracy zmęczenie, zdołaliśmy odnaleźć i zbadać kilkanaście spoczywających na dnie Morza Północnego różnego typu jednostek. Zweryfikowaliśmy natomiast w sumie kilkadziesiąt z wytypowanych i naniesionych na mapy przed rozpoczęciem wyprawy pozycji, nie wszystkie bowiem okazały się miejscami zalegania wraków.
Wstępne dane z wykonanych pomiarów wskazywały, iż niestety żaden z odnalezionych wraków nie jest poszukiwanym ORP „Orzeł”. Ocenę tę potwierdziły przeprowadzone już na lądzie, po powrocie do Polski, szczegółowe analizy danych zarejestrowanych w czasie pomiarów dna.
Wyznaczony jako miejsce prowadzenia prac poszukiwawczych obszar Morza Północnego, z uwagi na swą specyfikę i rozmiary, został w czasie ekspedycji przebadany jedynie w niewielkiej części, co nie pozwala na obalenie hipotezy, iż w rejonie tym mógł zostać zatopiony w wyniku ataku lotniczego okręt podwodny ORP „Orzeł”.
Korzystając z okresu, w którym opisanych prac badawczych ze względu na panujące na Morzu Północnym warunki pogodowe prowadzić nie można, kontynuujemy zarówno poszukiwania w archiwach, jak i działania mające na celu zjednanie dla naszej idei jeszcze szerszego grona sympatyków.
Kolejna wyprawa badawcza jest więc już tylko kwestią czasu. Zachęcamy wszystkich zainteresowanych do śledzenia postępu przygotowań i trzymania kciuków za jej powodzenie.
Przebieg naszych zmagań na Morzu Północnym choć w części oddać spróbujemy w zamieszczonej relacji zdjęciowej dostępnej TUTAJ
Okręt podwodny ORP „Orzeł” wzbudzał wielkie społeczne emocje jeszcze na długo przed położeniem w dniu 14 sierpnia 1936 roku w holenderskiej stoczni De Schelde stępki pod jego budowę. Wieloletni wysiłek narodu mający na celu zgromadzenie funduszy na wybudowanie okrętu, stanowiący wyraz marzeń o Polsce jako państwie nowoczesnym, silnym i zdolnym do obrony granic morskich i naszych interesów na morzu, pozostawił w sercach polaków niezatarty ślad. Okręt ten zarówno w latach trzydziestych, jak i w czasie służby podczas II Wojny Światowej, a także w okresie powojennym stał się przedmiotem licznych publikacji i zobrazowań, a także działań mających na celu upamiętnienie dokonań jego bohaterskiej załogi. Przez lata stał się częścią polskiej kultury, a pamięć o nim znajdowała, i nadal znajduje wyraz niemalże na wszelkich polach twórczości.
Już w okresie międzywojennym po rozpoczęciu zbiórki funduszy na budowę okrętu (początkowo pod nazwą Łodzi im.Józefa Piłsudskiego) w prasie zaczęto zamieszczać liczne, choć jeszcze dość ogólne, wizualizacje przyszłego okrętu. Wraz z jego budową pojawiać zaczęło się coraz więcej publikacji prasowych, skromną ich część postaramy się przedstawić w Galerii. Okręt stał się tematem przewodnim wielu imprez i spotkań różnorodnych gremiów, dając asumpt dla prowadzenia zbiórki na jego fundusz. Warto wspomnieć, iż z rozprowadzania drobnych pamiątek z wizerunkiem okrętu podwodnego uczyniono jeden ze sposobów gromadzenia datków na jego budowę. Poniżej przedstawiona została m.in. fotografia wpinki wykonanej na zlecenie Ligi Morskiej i Kolonialnej. W przedstawionej poniżej informacji Funduszu Obrony Narodowej o wynikach prowadzonej zbiórki, opublikowanej w wydawnictwie Ligi “Morze i Kolonie” wykorzystano już fotografię okrętu wykonaną w trakcie prób morskich jakie prowadzono wiosną 1938 roku w delcie Skaldy.
Stempel Ligi Morskiej i Kolonialnej na pokwitowaniu wpłaty 1 złotego w roku 1939.
Tak wielu wniosło wkład we wspólny wysiłek, iż przywołanie wszystkich dokonań nie jest tu możliwe, nie można jednak nie wspomnieć o urodzonym w 1903r. w Wilnie artyście Antonim Radogoście Uniechowskim, który z okrętem był związany jak mało kto, zaprojektował bowiem wpierw medal z nieco abstrakcyjnym wizerunkiem okrętu pod przywołaną powyżej nazwą, a następnie stał się autorem słynnej posrebrzanej tablicy pamiątkowej, która umieszczona na kiosku okrętu, odsłonięta została podczas uroczystości powitania okrętu w Gdyni w dniu 10 lutego 1939 roku.
Medal pochodzący z pracowni jubilera Wincentego Wabia-Wabińskiego.
A o to i zdjęcie tablicy pamiątkowej, której tekst głosił:
KU CHWALE
NAJJAŚNIEJSZEJ RZECZYPOSPOLITEJ
KU CZCI
PIERWSZEGO MARSZAŁKA POLSKI
JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
Staraniem Komitetu Jego Imienia, wśród Wojska
i Marynarki Wojennej zebrano 2 644 567 zł
wśród całego społeczeństwa na Fundusz Obrony Morskiej
wysiłkiem Ligi Morskiej i Kolonialnej 5 555 433 zł
razem 8 200 000 złotych.
Za sumę powyższą wybudowany został ORP „ORZEŁ”
który w dniu 10 lutego 1939 roku przybył z Holandii do Gdyni
i powiększył naszą Siłę Zbrojną na Morzu
Wśród opisów działań Ligi Morskiej i Kolonialnej związanych z okrętem znajdujemy informację, iż członkowie pierwszej załogi ORŁA otrzymali z inicjatywy Ligii drobne pamiątki związane z okrętem, w tym odznakę. Prawdopodobnie była to właśnie taka odznaka:
Na jednym z polskich forów dyskusyjnych poświęconych m.in. historii pojawiły się także fotografie sygnetu, którego kształt, a zwłaszcza treść grawerunku, nasuwać może przypuszczenie, iż ma on podobny związek ze sprawą ORŁA.
Źródło: www.odkrywca.pl
ORP „Orzeł” zarówno przed wybuchem wojny, w jej trakcie, jak i po zakończeniu kilkukrotnie stawał się tematem wydawnictw Poczty Polskiej w kraju i na obczyźnie, w tym znaczków pocztowych:
Powyżej znaczki wydane w czasie II Wojny Światowej przez Pocztę Polską w Londynie z serii Wojsko Polskie w Wielkiej Brytanii, na jednym ze znaczków widnieje okręt podwodny ORP „Orzeł” – znaczek w obiegu od dnia 15.12.1941r., zaś znaczek z nadrukiem Monte Cassino od 27.06.1944r.
Następnie w 1970 roku Poczta Polska wydała serię znaczków pocztowych zatytułowaną “Polska na morzu 1939-1945”. Seria ta obejmowała trzy znaczki przedstawiające polskie okręty wojenne, w tym okręt podwodny ORP „Orzeł”.
„Orzeł” stawał się także tematem kart pocztowych, okolicznościowych kopert i rocznicowych stempli:
Okolicznościowa koperta wprowadzona do obiegu z okazji podniesienia polskiej bandery na ORP „Orzeł” stemplowana dnia 10 lutego 1939 roku
przez placówkę pocztową GDYNIA – PORT.
Stempel wprowadzony w 1969r. dla upamiętnienia „ODYSEI” okrętu począwszy od rozpoczęcia działań bojowych 1 września 1939 r. aż po przybycie do Wielkiej Brytanii, z wizerunkiem ORŁA na którym rzuca się w oczy brak armaty 105 mm Bofors wraz z osłoną.
Co charakterystyczne większość wydawnictw tego typu z okresu Polski Ludowej stanowiło artystyczne przedstawienie okrętu, wynikało to z braku wówczas jego fotografii, jak i z faktu, iż na nielicznych dostępnych do reprodukcji zdjęciach okręt nosił znak taktyczny i oznaczenie jakie uzyskał w służbie w PMW na zachodzie, co nie w smak było komunistycznej cenzurze.
Także po odzyskaniu przez Polskę niepodległości cyklicznie pojawiają się podobne okolicznościowe wydawnictwa:
O czym mało komu wiadomo, w roku 1957 światło dzienne ujrzał zamieszczony w numerze 22 tygodnika dla młodzieży „PRZYGODA” (z dnia 12 VII 1957r.) dwustronicowy komiks zatytułowany: ORP „ORZEŁ” przeszedł przez Sund …
Źródło: www.tytusdezoo.republika.pl
W dwie dekady po sławnej ucieczce z Tallina, w dniu 7 lutego 1959 roku odbyła się premiera pełnometrażowego filmu produkcji Z.A.F. KADR zatytułowanego „ORZEŁ” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. W obsadzie filmu znajdziemy m.in. takie nazwiska jak: Wieńczysław Gliński (w roli kapitana Grudzińskiego), Henryk Bąk, Jan Machulski, Andrzej Herder, Ignacy Machowski, Aleksander Sewruk, Jerzy Nowak, Stanisław Bareja, Marian Nowicki i chyba najbardziej zapadający widzom w pamięci ze względu na komediowy rys odgrywanej postaci Bronisław Pawlik. Film cieszący się do dziś zainteresowaniem polskiej widowni (obecnie po rekonstrukcji cyfrowej) trafił w roku swej premiery również do szerokiej dystrybucji poza granicami polski.
Na kadrach filmu, zaginionego ORŁA zastąpił bliźniaczy okręt ORP „SĘP”, który 26 października 1945r. powrócił do Polski z internowania w Szwecji, niestety pozbawiony już w czasie kręcenia filmu charakterystycznej osłony armaty, jak i samego Boforsa 105 mm, którego zastąpiła rosyjska armata B-24 PŁ kal. 100 mm wz.1936.
Fabuła filmu choć dość luźno związana z rzeczywistymi wydarzeniami, szerzej opisuje ucieczkę z portu w Tallinie, oddaje też klimat pierwszych dni bojowego patrolu pozbawionego wsparcia okrętu oraz samotnej przeprawy przez wody Bałtyku, a także przeżyć i rozterek załogi oderwanej od swych bliskich w dniach niemieckiej inwazji na Polskę. Sceny z udziałem okrętu pozwalają na podziwianie doskonałej konstrukcji okrętów typu ORZEŁ.
Warto wspomnieć, iż sława „Orła” była tak duża, że jeszcze w dwie dekady po jego budowie holenderskie biuro konstrukcyjne w anonsach reklamowych odwoływało się na faktu zaprojektowania przeznaczonego dla Polskiej Marynarki Wojennej okrętu.
Losy i dokonania okrętu ORP „Orzeł” zostały upamiętnione także i w formie niewielkich monumentów, w miejscach szczególnych dla jego historii. Pierwszy w formie tablicy pamiątkowej znajdujemy na ścianie Muzeum Morskiego w estońskim Tallinie, dwujęzyczny tekst przypomina o internowaniu „Orła” , ucieczce do Wielkiej Brytanii i konsekwencjach jakie ze strony ZSRR zdarzenie to wywołało dla niewielkiej Estonii. Druga skromna tablica została umieszczona w Tallińskim porcie wojennym przywołując nazwę okrętu oraz daty internowania i ucieczki okrętu.
Tablica pamiątkowa na ścianie tallińskiego Muzeum Morskiego, poniżej zaś z portu wojennego.
Źródło: www.wikipedia.pl oraz www.mw.mil.pl
W 65-tą rocznicę zaginięcia okrętu na Morzu Północnym, 8 czerwca 2005 roku, pamiątkowa tablica została odsłonięta również na ścianie siedziby (byłego już) Dowództwa Marynarki Wojennej w Gdyni.
Kolejną tablicę pamiątkową odsłonięto w Lillesand w Norwegii w dniu 17 maja 1992 roku, w mieście leżącym niedaleko miejsca, gdzie w kwietniu 1940 roku ORP „Orzeł” storpedował i zatopił liniowiec Rio de Janeiro zmierzający w transportem wojska i sprzętu ku wybrzeżom Norwegii w ramach rozpoczynającej się inwazji. Fakt ten, choć zdemaskował działania niemieckie, nie wpłynął już jednak na przebieg kampanii norweskiej.
Pamiątkowa tablica w Lillesand. Źródło: www.digitaltmuseum.no.
Niestety, mimo rodzących się w Polsce po obaleniu komunizmu inicjatyw, załoga “Orła” nie znalazła godnego jej oficjalnego upamiętnienia. Jedynie na cmentarzu parafii p.w. Św.Michała Archanioła w Gdyni – Oksywiu, wśród innych tablic upamiętniających okręty Polskiej Marynarki Wojennej, odnaleźć można skromną tablicę z nazwą okrętu.
Losy załogi i jej dokonania są wciąż żywe w naszej pamięci także dzięki organizowanym w różnych miejscach Polski stałym i czasowym wystawom muzealnym, czy izbom pamięci. Regularnie o wydarzeniach dotyczących okrętu, jak i o jego bohaterskiej załodze przypominają nam przedstawiciele Marynarki Wojennej, oddając przy okazji rocznicowych uroczystości hołd poległym marynarzom. Entuzjaści i pasjonaci, organizują także pikniki historyczne służące przypomnieniu i przybliżeniu społeczeństwu zdarzeń związanych z losami okrętu, którym towarzyszą wystawy, czy też poglądowe wykłady o wydarzeniach z lat 1939-1940 w których uczestniczył ORP „Orzeł” .
Pamięć o okręcie i dokonaniach jego załogi znalazła odzwierciedlenie w nazwach przyjętych przez co najmniej trzy szkoły na terenie Polski, to jest Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Bohaterskiej Załogi ORP „Orzeł” w Wejherowie, a także Szkół Podstawowych nr 9 w Szczecinie i nr 20 w Gdańsku, które za patrona obrały sobie ostatniego dowódcę ORP „Orzeł” , przyjmując imię kmdr. ppor. Jana Grudzińskiego.
Uczniowie szczecińskiej szkoły wraz ze sztandarem. Źródło: www.facta-nautica.graptolite.net
Również autor wyrysowanych z pamięci sławnych map, dzięki którym ORP “Orzeł” zdołał szczęśliwie przedostać się do Wielkiej Brytanii, porucznik Marian Mokrski, został patronem szkoły. W dniu 8 czerwca 2002 roku, imię jego nadano Gimnazjum nr 11 w Lublinie. W gmachu szkoły zobaczyć można bardzo interesujące w swej stylistyce tablice upamiętniające patrona i okręt wraz z którym zaginął.
Źródło: www.gim11.lublin.pl
Już w XXI wieku ORP „Orzeł” doczekał się upamiętnienia także ze strony Narodowego Banku Polskiego, który w dniu 14 sierpnia 2012 roku wyemitował w serii Polskie okręty, okolicznościową monetę o nominale 2 złotych. Uroczyste „wodowanie” monety odbyło się 18 sierpnia 2012 r. w porcie Wojennym w Gdyni-Oksywiu.
Natomiast już w rok po zmianie w Polsce ustroju zaczęły pojawiać się bite z inicjatywy różnych podmiotów pamiątkowe medale, nawiązujące do historii okrętu i dokonań jego załogi. Poniżej przykładowo dwa z nich, pierwszy kładzie akcent na bohaterską ucieczkę ORŁA z portu w Tallinie, drugi – wykonany w dwu różnych wersjach materiałowych – poświęcony został kapitanowi okrętu, komandorowi por. Janowi Grudzińskiemu.
Nie sposób nie wspomnieć także o wydawnictwach, które rozpalają wyobraźnię pasjonatów poświęcających niejednokrotnie dziesiątki godzin swego czasu pojedynczym okrętom, a mianowicie periodykach modelarskich, na łamach których „Orzeł” pojawiał się wielokrotnie, a najczęściej chyba w Małym Modelarzu, choć znajdziemy go także na łamach Kartonowego Arsenału, czy Modelarstwa Okrętowego. Plany okrętu zazwyczaj uzupełniano opisem najważniejszych wydarzeń w których okręt uczestniczył.
Podkreślić trzeba, iż to właśnie modelarze, zarówno wykonując oparte o gotowe szablony modele okrętu, jak też opracowując własne, studiując godzinami w tym celu plany budowy okrętu, jego opisy, fotografie, jak i wymieniając się doświadczeniami oraz informacjami na profesjonalnych forach modelarskich, posiedli nieocenioną wiedzę na temat szczegółów technicznych budowy „Orła”. W wielu miejscach w Polsce natknąć się możemy na wykonywane przez nich z niezwykłą dbałością o szczegóły techniczne i najmniejsze detale, modele okrętu (choćby w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku, czy Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni). W tym roku model taki w skali 1:10 trafił także do Parku Miniatur Latarni Morskich w Niechorzu
Link: Park Miniatur Latarni Morskich
Z pamiątek materialnych jakie pozostały po załodze ORŁA, wspomnieć warto o niezwykłej audycji radiowej nagranej 18.12.1939r. dla Radia BBC, w której jeden z członków załogi – z opisu na opakowaniu nagrania wynika, iż jest to kapitan Jan Grudziński, z zachowanej późniejszej zapowiedzi, iż to por. Stanisław Pierzchlewski – opowiada o internowaniu, ucieczce z Tallina i przeprawie do Wielkiej Brytanii. Audycję tę można odsłuchać korzystając z linku umieszczonego w Galerii. Również dla radia BBC zostało wówczas przygotowane krótkie, kilkuminutowe słuchowisko, “dźwiękowo” przybliżające okoliczności internowania i ucieczki ORŁA. Audycje i słuchowiska w rocznice wydarzeń związanych z okrętem nadawała także regularnie Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa.
Orzeł Chluba Polskiej Marynarki Wojennej
W czasie ponad pół wieku jaki upłynął od zrealizowania filmu Leonarda Buczkowskiego, losy okrętu, a przede wszystkim jego tajemnicze zniknięcie stały się jeszcze tematem kilku filmów dokumentalnych, w tym Bogusława Wołoszańskiego, czy Adama Rogali. Stosowne odnośniki do stron, gdzie można je obejrzeć znajdziemy w Galerii.
Najliczniej jednak i najpełniej losy ORŁA przez ostatnie ponad siedem dekad przybliżyli pisarze historyczni i maryniści w wydanej w Polsce i zagranicą, nie tylko w języku polskim, ponad setce książek opisujących wydarzenia z okresu II Wojny Światowej. Listę publikacji otwierają takie nazwiska jak uczestnik piątego patrolu ORŁA por. Eryk Sopoćko – „Orzel’s patrol”, Londyn 1942, czy Józef Bartosik „Wierny okręt”, Londyn 1946. Uzupełniają ją swymi sztandarowymi pozycjami Jerzy Pertek, Bolesław Romanowski, czy Stanisław Biskupski, zaś kończą współcześni autorzy, jak Stefan Łaszkiewicz biografią kapitana Jana Grudzińskiego „Szum młodości” wyd. Finna 2008, Kacper Śledziński „Odwaga straceńców” wyd. Znak 2013, czy Mariusz Borowiak „Stalowe drapieżniki”, Almapress 2013.
Losy okrętu opisywali także publicyści, naukowcy i pasjonaci w dziesiątkach artykułów jakie ukazywały się na łamach popularnych periodyków, jak i prasy branżowej, a ostatnio także na licznych poświęconych okrętowi i jego załodze stronach internetowych.
Okładka wydanej w 1942 r. książki por. Eryka Sopoćko.
Bez wątpienia legenda polskiego okrętu jest wciąż żywa wzbudzając niesłabnące emocje i zainteresowanie kolejnych pokoleń polaków losami ORŁA i jego załogi.
Najbliższe lata mogą przynieść nowe fascynujące wydarzenia związane z okrętem, wynikające zarówno z rozpoczętego oficjalnie projektu produkcji nowego filmu o losach okrętu, który ma zostać zrealizowany za niebagatelną kwotę przez reż. Jana Kidawę Błońskiego. Jak także w związku ze wzbudzającymi nadzieje na rychłe odkrycie miejsca spoczynku wraku, nowymi ustaleniami czynionymi przez historyków i pasjonatów na podstawie odnajdywanych w brytyjskich i niemieckich archiwach dokumentów. W nadchodzących miesiącach planowane są bowiem zarówno ze strony Marynarki Wojennej RP, jak i uczestniczących w dotychczasowych wyprawach poszukiwawczych „cywili”, kolejne ekspedycje mające na celu zweryfikowanie wysnuwanych hipotez co do przyczyn i miejsca zatonięcia okrętu podwodnego ORP „Orzeł”.
Pomiędzy 23 maja a 3 czerwca 2016 r. udało się nam zrealizować kolejny etap poszukiwań zaginionego okrętu podwodnego ORP Orzeł. Tym razem jednak, przyczynkiem do zakreślenia rejonu poszukiwań stały się posiadane przez nas dokumenty dotyczące zdarzenia do jakiego doszło w pobliżu holenderskiego portu Den Helder w maju 1940 r.
(more…)
W dniu 20 maja 2017 roku z portu w Gdyni w ramach projektu „Santi Odnaleźć Orła” wyruszy czwarta, cyklicznie organizowana, ekspedycja badawcza mająca na celu odnalezienie wraku sławnego polskiego okrętu podwodnego „Orzeł”. Tegoroczna wyprawa przeprowadzona zostanie z wykorzystaniem statku badawczego „Mewo Nawigator”, służącego do prowadzenia specjalistycznych prac hydrograficznych. Członkowie ekspedycji zamierzają w ciągu trzytygodniowego rejsu ostatecznie zweryfikować hipotezę, według której przyczyną zatonięcia polskiego okrętu był atak bombowy brytyjskiego samolotu. (more…)
You must be logged in to post a comment.